Architecten als de kanarie in de kolenmijn
Het gaat niet lekker in de architectuurbranche. Bureaus zien de toekomst somber in, aldus een rondgang bij 195 leden van de BNA (Branchevereniging Nederlandse Architectenbureaus). Het werk loopt terug en één op de vijf bureaus verwacht het komende jaar te krimpen vanwege teruglopende opdrachten. In een artikel en uitzending van Nieuwsuur spreekt men van de architectuursector als de kanarie in de kolenmijn: als het daar financieel bergaf gaat, dan is dat een slechte voorbode voor de hele bouwsector.
Van visionair naar onderaannemer
De BNA noemt als oorzaken voor de huidige miserie ‘de hoge rente, de gestegen bouwkosten en trage procedures bij gemeenten’. Maar zit het probleem in de architectuurbranche niet veel dieper? Voor architecten is de bouwkolom al jarenlang geen opperbeste omgeving. Lage vergoedingen, een keiharde competitiecultuur, en alles moet sneller, efficiënter, integraler en goedkoper – maar wel met meer kwaliteit, alstublieft. De architect heeft daardoor een andere positie gekregen binnen de bouw: van visionaire probleemoplosser naar onderaannemer die bestaat bij de gratie van ontwikkelaars, aannemers, corporaties en beleggers.
Slechte werkomstandigheden
Deze verminderde waardering heeft bij architectenbureaus onontkoombaar geleid tot financiële instabiliteit, slechtere werkomstandigheden, dito salarissen en een hardnekkige ‘voor-jou-tien-anderen’-cultuur. Gelukkig is binnen de architectuurwereld het gesprek op gang gekomen over die slechte werkomstandigheden. Maar daarbij doet men vooral aan zelfkastijding binnen de eigen gelederen. Als je dieper kijkt, zie je dat er juist in de rest van de bouwsector iets moet veranderen om de werkomstandigheden binnen de architectuur te verbeteren.
Kijk naar Hollywood voor inspiratie
Ik hoop daarom dat architecten hun blik op Hollywood richten. Niet om de nieuwe Barbie of Oppenheimer te worden, maar om inspiratie te vinden bij de emancipatiedrift en collectieve actie van de stakende acteurs- en scriptschrijvers. Er zijn stuitende gelijkenissen tussen de problemen in de contentmachine van Hollywood en de bouwsector in Nederland.
Vergelijkbare problematiek
Ook schrijvers en acteurs hebben te maken met een oud verdienmodel waarbij creatieven onder nieuwe omstandigheden het onderspit delven. En dat terwijl zij wél het goud zijn waarmee opdrachtgevers hun winst veiligstellen. Daarnaast is er sprake van een schadelijke pitch-cultuur: je werkt in korte sprints voor dat ene ontwerp of die onmisbare pilotaflevering, zonder belofte van succes of garantie op inkomen.
Collectieve actie
Nee, ik roep ontwerpers heus niet op tot staking. Maar wel om collectieve actie en een gesprek met opdrachtgevers en beleidsmakers om af te komen van die ondergeschoven positie in de bouwkolom.
Want, architecten, jullie zijn dan misschien kanariepietjes. Maar die hebben ook veel kwaliteit. Zing in koor, zo mooi en zo hard als je kan.